تجارت ایران و روسیه؛ فرصت ۱۰ میلیارد دلاری در انتظار تصمیم‌گیری
به گزارش خبرنگار مهر، امروزه تجارت در فضای بین‌المللی تا حد زیادی به سمت استفاده از ابزارهای هوشمند برای افزایش شناخت و تطبیق با تحولات لحظه‌ای پیش رفته و کشورهای توسعه یافته و حتی برخی از کشورهای همسایه ایران تلاش کرده‌اند خود را با این فضا وفق دهند تا سهم خود را از ترانزیت و تأمین کالاهای مورد نیاز سایر کشورها بیشتر کنند.
امارات یکی از کشورهای همسایه ما است که تلاش کرده با ایجاد مسیرهای کریدوری در کشورهای ثالث مانند عراق، در این فضا نقش‌آفرینی کند. قطر هم در حال تلاش برای تبدیل شدن به هاب منطقه‌ای است. عربستان هم سعی کرده از تولید مواد غذایی تا صنایع هایتک و همچنین ترانزیت کالا سهم خود را در عرصه تجارت جهانی افزایش دهد.
ایران در زمینه تولید کالا با هدف تأمین بازارهای خارجی و در عرصه ترانزیت به عنوان بخش مهمی از تجارت بین‌المللی از پتانسیل بسیار بالایی برخوردار است اما موانع مختلف و ادامه روش‌های سنتی در این حوزه، باعث شده بخش زیادی از مزیت‌های ما در تجارت با کشورهای دیگر بدون استفاده باقی بماند.
روسیه یکی از کشورهایی است که از بازار بزرگی برخوردار است. این کشور به دلیل تحریم‌های غرب طی سال‌های اخیر به منابع جایگزینی چون ایران نیاز بسیار زیادی پیدا کرده و ایران می‌تواند به خوبی از این فرصت استفاده کند.
در همین خصوص با هادی تیزهوش‌تابان رئیس اتاق مشترک ایران و روسیه و سیدطه‌حسین مدنی رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند گفتگو کردیم.
رئیس اتاق مشترک ایران-روسیه: تبادلات دو کشور می‌تواند به ۱۰ میلیارد دلار در سال برسد
تیزهوش‌تابان با بیان اینکه روسیه برای ایران بازار بسیار بزرگی است، گفت: میزان مبادلات تجاری میان ایران و روسیه با توجه مزیت‌های ایران و شرایط دو کشور، می‌تواند افزایش چشمگیری داشته باشد.
رئیس اتاق مشترک ایران و روسیه درباره حجم تبادلات تجاری ایران و روسیه، گفت: براساس گزارش‌های منتشر شده از طرف گمرک، از ابتدای امسال تاکنون حجم تجارت ایران و روسیه به حدود ۱.۹ میلیارد دلار رسیده است. در این مدت ایران حدود ۸۰۳ میلیون دلار به روسیه صادرات داشته و ۱.۰۹۹ میلیارد دلار از این کشور کالا وارد کرده است.
تیزهوش‌تابان افزود: با توجه به شرایطی که وجود دارد؛ حجم مبادلات تجاری میان دو کشور قابل افزایش است و می‌تواند به ۱۰ میلیارد دلار هم برسد. این رقم کاملاً قابل دستیابی است.
وی با بیان اینکه روسیه برای ایران بازار بسیار بزرگی است، گفت: با توجه به اینکه روسیه درگیر تحریم‌های غرب است و به منابع جایگزین برای تأمین مایحتاج خود نیاز دارد؛ ایران می‌تواند یکی از کشورهای تأمین کننده نیازهای بازار بزرگ روسیه باشد. به همین دلیل حجم مبادلات تجاری میان دو کشور تا حد چشمگیری قابل افزایش است.
تیزهوش‌تابان افزود: در این میان، پیمان آزاد تجاری میان ایران و اتحادیه اوراسیا هم مزیت بسیار خوبی فراهم کرده و اگر با توجه به آن، در مسیر کاهش تعرفه‌ها گام برداریم؛ می‌توانیم کالاهای خود را با قیمت‌های رقابتی در بازار روسیه عرضه کنیم.
امکان صادرات لبنیات و مصالح ساختمانی به روسیه
رئیس اتاق مشترک ایران و روسیه ادامه داد: تجار ایرانی می‌توانند با توجه به مزیت‌های ایران، در حوزه‌های کشاورزی، صنایع غذایی به خصوص لبنیات، پتروشیمی، مصالح ساختمانی و صنایع معدنی روسیه نقش‌آفرینی کنند. مهمترین کالاهای وارداتی از روسیه هم شامل غلات، دانه‌های روغنی، ماشین آلات و خطوط تولید است.
وی اظهار کرد: افزایش حجم مبادلات میان ایران و روسیه و رسیدن به عدد ۱۰ میلیارد دلار نیازمند برداشت موانع اجرایی، گمرکی، فناوری و بانکی است.
تیزهوش‌تابان با اشاره به مسائل مربوط به حمل و نقل و ترانزیت، خاطرنشان کرد: مسیر ترانزیتی شمال-جنوب در مبادلات میان دو کشور نقش به سزایی دارد که باید زیرساخت‌های آن تکمیل شود. ما برای بهبود تبادلات میان ایران و روسیه به حمل و نقل مطمئن‌تر، ارزان‌تر و سریع‌تر و فرآیند ترخیص ساده‌تر نیاز داریم.
۸۰ درصد مبادلات ایران و روسیه با روبل و ریال انجام می‌شود
وی ادامه داد: علاوه بر همه اینها، باید انطباق استانداردهای داخلی با استانداردهای روسیه را مد نظر قرار دهیم. در حال حاضر اقداماتی در این حوزه انجام شده و برخی از تولیدکنندگان داخلی محصولات خود را با استانداردهای روسیه و بسته‌بندی و برچسب‌های متناسب با این بازار تولید می‌کنند.
رئیس اتاق مشترک ایران و روسیه با تأکید بر اهمیت کاهش وابستگی به ارزهای ثالث به ویژه دلار در تبادلات تجاری دو کشور، تصریح کرد: اکنون ۸۰ درصد مبادلات میان ایران و روسیه با ریال و روبل انجام می‌شود و این موضوع وابستگی به ارزهای ثالث را کاهش داده است.
شناخت کم تجار ایرانی از بازار روسیه
وی با بیان اینکه تولیدکنندگان ایرانی برای برندسازی محصولات خود در بازار روسیه به دانش بیشتری نیاز دارند، گفت: فعالین اقتصادی ایرانی طی سال‌های اخیر تا حدودی از بازار روسیه شناخت پیدا کرده‌اند اما برای افزایش سهم خود در بازار روسیه، باید از نیازها، رقبا، استانداردها و قیمت‌ها در این بازار شناخت بیشتری پیدا کنند. اتاق مشترک ایران و روسیه می‌تواند در این زمینه ایفای نقش کند.
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند: پیوندهای اقتصادی ایران و روسیه کمتر از چیزی است که باید باشد
سیدطه‌حسین مدنی رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند هم با بیان اینکه پیوندهای اقتصادی میان ایران و روسیه بسیار کمتر از چیزی است که می‌تواند و باید باشد، گفت: حجم تجارت خارجی این کشور ۱۴۵ میلیون نفری بیش از ۷۰۰ میلیارد دلار است. ایران با وجود اینکه در همسایگی و پیوند نزدیک با این کشور قرار دارد؛ از این بازار سهم بسیار کمی دارد.
مدنی با اشاره به زمینه‌هایی که در آنها امکان افزایش مراودات تجاری میان دو کشور وجود دارد، خاطرنشان کرد: بازار لبنیات روسیه، یکی از زمینه‌های مناسب برای ورود تجار ایرانی است. درآمد فروش محصولات لبنی در بازار این کشور حدود ۵ میلیارد دلار برآورد می‌شود که حدود نیم میلیارد دلار آن وارداتی است.
سهم ۳.۵ میلیون دلاری ایران از بازار ۵۰۰ میلیون دلاری لبنیات روسیه
وی با بیان اینکه سهم ایران از این بازار ۵۰۰ میلیون دلاری چیزی در حد ۳.۵ میلیون دلار است، گفت: این عدد به هیچ وجه با توانمندی صنعت لبنیات ایران همخوانی ندارد. تولیدکنندگان ایرانی می‌توانند با شناخت بیشتر و آنالیز هوشمند بازار روسیه، سهم بیشتری در این بخش کسب کنند.
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند تصریح کرد: تجار ایرانی می‌توانند با صادرات لبنیات به روسیه، بخشی از ارز حاصل شده را به صورت تهاتر با تفاله سیب‌زمینی وارد کشور کنند.
امکان واردات تفاله سیب‌زمینی از روسیه و تبدیل به خوراک دام
وی در این خصوص توضیح داد: بخش زیادی از سیب‌زمینی‌های تولید شده در روسیه به نوشیدنی تبدیل می‌شود. تفاله باقی مانده سیب‌زمینی پس از خشک شدن به‌عنوان «distillers dried grains with solubles» یا DDGS فروخته می‌شود. این تفاله شامل ۲۰ تا ۳۰ درصد پروتئین ۵ تا ۱۰ درصد چربی و ۸ تا ۱۵ درصد فیبر خام است و می‌تواند به عنوان مکمل پروتئینی یا تأمین‌کننده انرژی و فیبر در خوراک دام مورد استفاده قرار گیرد.
مدنی تصریح کرد: کشور ما که در تأمین خوراک دام با چالش‌های جدی مواجه است؛ می‌تواند این تفاله را با قیمت بسیار مناسب به صورت تهاتر و در قبال صادرات لبنیات به روسیه، وارد کند تا بخش زیادی از نیاز به واردات خوراک دام از کشورهای دور دست آن هم با قیمت‌های بالاتر رفع شود. همچنین با توجه به تفاوت فصل کاشت و برداشت سیب‌زمینی در ایران و روسیه و نیاز دو کشور به این محصول، دو طرف می‌توانند در زمان مازاد محصول، کمبودهای طرف مقابل را جبران کنند.
حضور کمرنگ ایران در بازار مصالح ساختمانی روسیه
مدنی به جایگاه ایران در بازار مصالح ساختمانی روسیه هم اشاره و تصریح کرد: سیمان و میلگرد دو شاخص مهم برای ارزیابی حضور ایران در بازار مصالح ساختمانی روسیه است. در سال ۱۴۰۲ مقصد ۷ درصد سیمان صادراتی ایران به روسیه بوده است. در مورد میلگرد هم روسیه در میان ۱۰ مقصد اول صادرات این محصول جایی نداشته است.
وی افزود: ایران در این بازار در مقاطعی با هزینه‌های سربار بالا، بازارهایی کوچک در کشورهای دورتر به دست آورده است اما از طرف دیگر نتوانسته بازار کشورهای همسایه از جمله روسیه را به اندازه کافی حفظ و تقویت کند.
مدنی اضافه کرد: اینکه ایران در بازار مصالح ساختمانی روسیه حضور کمرنگی دارد؛ به دلیل ناتوانی صنایع داخلی نیست. علت اصلی این وضعیت به خاطر نداشتن برنامه‌ریزی و ابزارهای مناسب مانند اطلس تجارت ایران است که باعث حرکت کورکورانه اقتصاد کشور در حوزه صادرات شده است. ضمن اینکه در دوران رکود صنعت ساختمان در کشور، می‌توان صنعت مصالح ساختمانی را با تقویت بازارهای صادراتی حفظ کرد.
کریدور شمال-جنوب و نقش ایران در اتصال هند و روسیه
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند در ادامه به مزیت‌های ترانزیتی ایران در مسیر کریدور شمال-جنوب هم اشاره و تصریح کرد: کریدور شمال-جنوب به دنبال برقراری اتصال ترانزیتی میان هند-ایران-روسیه است. این مسیر که توافقنامه آن در سال ۱۳۷۹ به امضای این سه کشور رسید؛ ضمن ارتقا نقش ایران در ترانزیت بین‌المللی، دسترسی روسیه به آب‌های آزاد را تسهیل می‌کند و تجارت هند با اروپا را به جای مسیر ۱۶ هزار کیلومتری کانال سوئز، به ۷ هزار کیلومتر می‌رساند و زمان را ۴۰ درصد و هزینه را ۳۰ درصد کاهش می‌دهد. ترانزیت در این مسیر برای ایران می‌تواند به ازای هر ۱۰۰ تن بار ۱۰ شغل مستقیم و ۵۰ شغل غیرمستقیم ایجاد کند و با رسیدن به ظرفیت ۳۰ میلیون تنی، سالانه ۲۰ میلیارد دلار درآمد ارزی نصیب ایران کند.
مدنی ادامه داد: کریدور شمال-جنوب به دلیل عدم اتصال ریلی مستقیم میان ایران و روسیه و وجود حلقه‌های مفقوده‌ای چون خط آهن رشت-آستارا و مشکلات اساسی در راه‌آهن سراسری ایران، به هدف خود نرسیده است. چالش‌های بندر چابهار و وابسته کردن توسعه آن به کشورهای ثالث با وجود توان داخلی هم یکی از دلایل جا ماندن ایران از این فرصت ترانزیتی محسوب می‌شود.
ضرورت تعریف الگوهای خاص ترانزیتی میان دو کشور
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند تصریح کرد: جدا از بحث کریدور شمال-جنوب، در موضوع ترانزیت اگرچه ایران نتوانسته معاهدات و استانداردهایی چون TIR را به طور کامل اجرا کند اما می‌توان با تعریف یک الگوی خاص و استاندارد دو طرفه با روسیه، بخشی از چالش‌های ترانزیتی را رفع و سرعت سیر بار به خصوص در بخش ریلی را افزایش داد.
مدنی خاطرنشان کرد: صنعت بیمه هم یکی از بسترهای مهم تجارت بین‌المللی است که نیازمند تحول است. چهارچوب‌های این بخش را می‌توان برای تجارت با روسیه به صورت حرفه‌ای‌تر تعریف کرد.
بازاریابی سنتی، آفت تجارت خارجی ایران
وی در ادامه با بیان اینکه تجار ایرانی شناخت کمی از بازار روسیه دارند، گفت: متأسفانه بخش زیادی از تجار و فعالین اقتصادی ما همچنان به صورت سنتی به بازاریابی در بازار روسیه می‌پردازند. این روش بارها باعث ضرر و زیان‌های چند میلیون دلاری به تجار شده است. مثلاً بارها بخشی از محصولات فاسدشدنی ایرانی به دلیل عدم رعایت استانداردها در انبارهای گمرک باقی مانده و از بین رفته است.
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند تصریح کرد: در سال‌های گذشته، صنعت کفش ایران از جایگاه بسیار خوبی در بازار اوراسیا برخوردار بود اما عدم پیگیری درست استانداردها و به‌روز نکردن کیفیت تولیدات، باعث از دست رفتن این بازار شد. بعد از این اتفاق، تلاش‌های زیادی برای بازیابی این بازار صورت گرفت اما چون این تلاش‌ها براساس الگوهای قدیمی و مبتنی بر آنالیزهای انسان‌محور بود؛ به نتیجه نرسید.
مدنی تصریح کرد: در عصر هوش مصنوعی دیگر روش‌های سنتی بازاریابی پذیرفته نیست. همین موضوع باعث عقب ماندن ما از صحنه تجارت جهانی شده و اگر بخواهیم با همین شیوه پیش برویم؛ توان رقابت با رقبا را از دست خواهیم داد.
اطلس تجارت ایران می‌تواند تجارت با روسیه را متحول کند
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند افزود: افزایش سهم ایران از بازار روسیه و رسیدن به ارقام بالاتر، نیازی به ایجاد ظرفیت‌های جدید ندارد و با همین بسترهای حمل و نقلی، مقرراتی و اقتصادی کنونی می‌توان این سهم را ۱۰ برابر کرد. فقط نیاز است که بازار این کشور براساس هوش مصنوعی به صورت برخط، آنالیز و به طور جامع شناسایی شود. ابزار «اطلس تجارت ایران» به خوبی می‌تواند این شرایط را فراهم کند. اطلس تجارت ایران می‌تواند به جای توسعه عریض و گسترده، بر کشورهای هدف تمرکز کند. ایران در بازار روسیه با خلأهای بسیار زیادی مواجه است و ابزار اطلس تجارت ایران می‌تواند عملکرد تجار ما در بازار این کشور را متحول کند و کلید ورود به این بازار باشد.
وی تصریح کرد: در همین راستا، قرار است اواخر آذر امسال نشستی با عنوان اطلس تجارت ایران توسط اندیشکده حکمرانی هوشمند برگزار شود. این رویداد، فرصت خوبی برای جمع شدن همه دینفعان حوزه تجارت است. این رویداد می‌تواند با طرح چالش‌ها، بررسی ظرفیت‌ها و آخرین دستاوردها و … اتفاقات خوبی را رقم بزند. در گام اول بسیار مهم است که ما در حوزه‌های صادرات، واردات و ترانزیت معطل تغییرات گسترده نمانیم و ظرفیت‌های در دسترس موجود را برای تغییرات حداقلی فعال کنیم. پس از آن در گام‌های بعدی می‌توان سیاست‌نامه‌ها و توصیه‌هایی برای تسهیلگری و اصلاحات بنیادی به حاکمیت پیشنهاد داد تا در توسعه کشور، بهبود عملکرد و ارزآوری مؤثر واقع شود.
