تقابل چین و آمریکا در بازارهای صادراتی | نقشه جدید تجاری چین
به گزارش همشهری آنلاین، در پنج ماه گذشته، جهان شاهد یک پدیده اقتصادی قابل توجه بوده است. صادرات چین به رغم تعرفه‌های سنگین ایالات متحده، نه تنها کاهش نیافته، بلکه به سمت ایجاد یک مازاد تجاری بی‌سابقه ۱.۲ تریلیون دلاری پیش رفته است.
تولیدکنندگان چینی به جای عقب‌نشینی، با چابکی مسیرهای جدیدی را در نقشه تجارت جهانی ترسیم کرده‌اند. خرید هند از چین در ماه اوت به بالاترین حد خود رسید، صادرات به آفریقا در مسیر ثبت رکورد سالانه قرار گرفت و فروش کالاهای چینی به جنوب شرقی آسیا از اوج دوران همه‌گیری کرونا نیز فراتر رفته است.
این گزارش به تحلیل چگونگی وقوع این تحول، بررسی استراتژی‌های جدید پکن و پیامدهای آن برای اقتصاد جهانی می‌پردازد.
رشد پایدار در سایه تغییر مسیر
داده‌های گمرکی چین حکایت از انعطاف‌پذیری قابل توجه این کشور دارد. اگرچه نرخ رشد سالانه صادرات در آگوست ۲۰۲۵ به ۴.۴ درصد کاهش یافت، اما این رقم در ژوئیه به ۷.۲ درصد رسیده بود و برای هشت ماه نخست سال، رشد تجمعی ۵.۹ درصد را نشان می‌داد که در مجموع به ۲.۴۵ تریلیون دلار رسید. این ارقام نشان می‌دهد که موتور صادراتی چین همچنان با قدرت در حال کار است، اما مقاصد آن در حال تغییر است.
تغییر الگوی تجاری از غرب به شرق و جنوب
کاهش وابستگی به بازار آمریکا واضح‌ترین روند در داده‌های تجاری چین است. در نیمه اول سال ۲۰۲۵، صادرات چین به ایالات متحده ۱۰.۷ درصد کاهش یافت و به ۲۱۶ میلیارد دلار رسید. این روند نزولی در آگوست حتی تشدید شد و کاهش ۳۳.۱ درصدی را ثبت کرد. در مقابل، چین با موفقیت روابط تجاری خود با دیگر شرکا را گسترش داده است.
تغییرات عمده در مقاصد صادراتی چین در نیمه نخست سال جاری میلادی
دیپلماسی اقتصادی چین
چند عامل کلیدی به چین امکان داده است تا از فشار تعرفه‌های آمریکا فرار کند.گزارش‌ها نشان می‌دهند تولیدکنندگان چینی از کشورهایی مانند ویتنام و مکزیک به عنوان پلتفرم ترانزیت استفاده می‌کنند. کالاها در این کشورها مراحل نهایی مونتاژ یا پردازش را گذرانده و سپس با برچسب جدید به آمریکا صادر می‌شوند. این استراتژی اثرات تعرفه‌ها را تا حدی خنثی می‌کند.
در عین حال اگرچه یوان در برابر دلار تقویت شده، اما در برابر یورو و سایر ارزهای اصلی تضعیف شده است. این امر باعث شده کالاهای چینی در بازارهای غیردلاری به طور چشمگیری ارزان‌تر شوند و جذابیت آن‌ها برای مصرف‌کنندگان اروپایی، آفریقایی و آسیایی افزایش یابد. برخی تحلیلگران این اقدام را نوعی “کاهش ارزش فرصت‌طلبانه” خوانده‌اند .
پکن همچنین از ابزارهای دیپلماتیک و اقتصادی برای جلوگیری از واکنش‌های تلافی‌جویانه دیگر کشورها استفاده می‌کند. برای مثال، گردهمایی کشورهای عضو بریکس برای ایجاد صدای واحد علیه حمایت‌گرایی و همچنین وعده‌های سرمایه‌گذاری به کشورهایی مانند آفریقای جنوبی، از این دست اقدامات هستند.
واکنش جهانی
واکنش جامعه بین‌الملل به سیل صادرات ارزان چین یکدست نبوده است. مکزیک قاطعانه‌ترین واکنش را نشان داده و تعرفه‌هایی تا سقف ۵۰ درصد بر محصولات چینی از جمله خودرو و فولاد اعمال کرده است.
هند نیز تحت فشار صنایع داخلی، ده‌ها درخواست برای تحقیقات درباره دامپینگ کالاهای چینی و ویتنامی دریافت کرده است. با این حال، بسیاری از کشورهای اروپایی و دیگران به دلیل نگرانی از آغاز یک جنگ تجاری تمام‌عیار و یا به دلیل استفاده از این اهرم در مذاکرات با آمریکا، از اقدام مستقیم خودداری کرده‌اند .
آیا این رشد پایدار خواهد بود؟
با وجود آمار مثبت، چالش‌های جدی پیش روی مدل کنونی چین وجود دارد. افزایش حجم صادرات لزوماً به معنای سود بیشتر نیست. کاهش ظرفیت اضافی داخلی و رقابت بر سر قیمت، باعث شده سود شرکت‌های صنعتی چین در هفت ماه اول سال ۱.۷ درصد کاهش یابد.
همچنین قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده (VAT) بر صادرات که از آگوست ۲۰۲۵ اجرایی شده، می‌تواند به طور میانگین ۵ تا ۷ درصد به قیمت کالاهای چینی بیافزاید و مزیت قیمتی آن‌ها را کاهش دهد.
ضمن اینکه رشد مبتنی بر صادرات می‌تواند تلاش‌های پکن برای متعادل‌سازی اقتصاد به سمت تحریک مصرف داخلی را تضعیف کند.
چشم‌انداز آینده
به نظر می‌رسد در کوتاه‌مدت، چین به دنبال تقویت موضع خود در مذاکرات تجاری با آمریکا از طریق نمایش عدم وابستگی به بازار این کشور است. آتش‌بس ۹۰ روزه اخیر در تعرفه‌ها، فرصتی برای هر دو طرف ایجاد کرده است. در بلندمدت، موفقیت چین به توانایی آن در مدیریت انتقال از یک اقتصاد صادرات‌محور به یک اقتصاد متوازن‌تر وابسته خواهد بود .
اتکای بیش از حد به صادرات، اقتصاد چین را در برابر شوک‌های خارجی آسیب‌پذیر می‌کند. با این حال، شکی نیست که انعطاف‌پذیری و ظرفیت تولیدی چین در شرایط کنونی، آن را به بازیگری تبدیل کرده که به سادگی نمی‌توان از نقشه اقتصاد جهانی حذفش کرد. جهان واقعاً از کالاهای چین لبریز شده، اما به نظر می‌رسد این سیاست برای مدتی طولانی ادامه خواهد داشت.
